Aktualności

Prawdziwa twarz Hashimoto. Choroba, z którą można żyć.

Nie zawsze tryskamy energią i mamy dobre samopoczucie. Codzienne obowiązki, zmęczenie pracą i opieka nad dziećmi czy sprawy rodzinne, odciskają na nas cień zmęczenia, które zwykle po wypoczynku – ustępuje. Niekiedy jednak objawy typowe dla prawidłowego przebiegu ciąży, jak zmęczenie, senność i brak koncentracji mogą być symptomami chorobowymi, których nie powinniśmy bagatelizować. O przyczynach i skutkach nieleczenia tarczycy w ciąży, ale także zaburzeniach wydzielania hormonów i gruczołów w organizmie opowie endokrynolog dr n. med. Jacek Belowski.

– Panie Doktorze, czy endokrynologia to kobieta? Tajemnicza, skryta i niejedną ma twarz. Czym jest zatem?

J.Belowski: – Nie da się ukryć, że większość osób zgłaszających się do endokrynologa to kobiety, zatem można potwierdzić, tak, endokrynologia to kobieta.

 

– Prowadzi Pan blog: ENDOKRYNOLOGIA Poradnik dla Pacjenta. Chciał Pan w ten sposób prostować  wiele nieprawdziwych opinii i uproszczonych sądów pojawiających się na forach społecznościowych. Z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się do Pana pacjenci, po tym jak wchłoną „wiedzę” od dr Google i mają mętlik w głowie?

J.Belowski: – Typowa triada objawów Pacjentek zgłaszających się do endokrynologa, to odczucie zmęczenia, wzrost masy ciała i wypadanie włosów. Pacjentki po lekturze źródeł internetowych nabierają przekonania, że ich problemy są spowodowane chorobą tarczycy. Prawda bywa nierzadko inna.

Nawiązanie wtedy współpracy z rozżaloną Pacjentką, nierzadko przekonaną o wyższości swej wiedzy, przekonaną, że „jest tego warta”, aby ktoś „zajął się jej tarczycą”, bywa trudne i nie zawsze się udaje.

 

– Czy z Pana doświadczenia wynika, że zapadalność na choroby tarczycy dotyczy częściej kobiet?

J.Belowski: – Tak jak powiedziałem na wstępie, dominuje płeć piękna, w proporcji około 5 do 1.

 

– Popularna i nazywana często „chorobą celebrytów” niedoczynność tarczycy u kobiet w ciąży, to choroba Hashimoto. Dlaczego jest taka groźna? Czy zachorowania na Hashimoto dotyczą również mężczyzn?

J.Belowski: – Czy jest groźna? Oddajmy głos jednemu z największych celebrytów swych czasów, hrabiemu Aleksandrowi Fredrze, który w jednej ze swych sztuk zawarł epokowy bon mot: „Znaj proporcjum Mocium Panie!”. Wypowiedź nie dotyczyła choroby Hashimoto (wtedy nieznanej), ale stanowi kwintesencję postępowania w większości chorób autoimmunologicznych, do których należy choroba Hashimoto.

W większości przypadków nie stanowi ona istotnego zagrożenia,  gdyż nie ma specjalnych trudności w ustaleniu tego, czy stanowi zagrożenie, czy też nie. Niekiedy (ciąża, następstwa nowotworowe choroby) nierozpoznana rzeczywiście może stanowić problem, ale tylko do chwili rozpoznania. Z chwilą rozpoznania medycyna potrafi dać sobie z tym radę. Należy po prostu się badać i mamy sprawę z głowy.

Skargi osób „cierpiących” na chorobę Hashimoto zazwyczaj są związane z problemem, który zasygnalizowałem na wstępie. Nie wszystkie objawy, przypominające objawy chorób tarczycy, są nimi w istocie. Wiele problemów emocjonalnych (jakże częstych w świecie celebrytów) wywołuje podobne objawy. No, ale jak przekonać osobę sukcesu, że w tej jednej kwestii nie ma racji?

Co do mężczyzn – jak najbardziej, zdarza się u mężczyzn, ale ze znacznie mniejszą częstością.

 

– Kiedy choroba może się ujawnić? Czy są grupy osób bardziej lub mniej podatne na pojawienie się ognisk tej choroby?

J.Belowski: – Choroba może ujawnić się w każdym wieku, ponieważ nie jest śmiertelna, a wraz z wiekiem wzrasta częstość osób chorujących. Najbardziej narażone są osoby z genetycznymi uwarunkowaniami, drugim czynnikiem jest to, co mówiąc kolokwialnie „obciąża” organizm, czyli niezdrowy tryb życia: nieprawidłowe żywienie, brak ruchu, używki, nieregularny tryb snu i czuwania, a w pierwszej kolejności problemy emocjonalne i stres. Stąd większe narażenie w niektórych grupach, będących „na bakier” ze zdrowym trybem życia lub nie mających litości nad stanem swoich emocji.

 

– Załóżmy, że lekarz postawił mi diagnozę. Czy może ona przekreślić moje plany na założenie rodziny – bycie mamą?

J.Belowski: – Ależ skąd! U osób prawidłowo leczonych rzeczywiście istnieje (nie takie duże) ryzyko tego, co nazywamy niepowodzeniem położniczym. Czyli problemów z zajściem w ciążę lub poronień. Ale do dzisiaj nie wiadomo, czy jest ono związane z samą chorobą Hashimoto jako taką, czy innymi zaburzeniami immunologicznymi, które mogą towarzyszyć tej chorobie. Czyli po prostu wystarczy się zbadać.

 

– Dlaczego tak późno wykrywamy objawy niedoczynności tarczycy, głównie w czasie ciąży?

J.Belowski: – Nie powiedziałbym tego, że późno. Świadomość istnienia chorób tarczycy jest w środowisku położników powszechna, a badania nie takie drogie i łatwe do przeprowadzenia, ot, po prostu badania krwi. Z tego co obserwuję, w większości przypadków niedoczynność tarczycy jest wykrywana w stadium bezobjawowym.

 

– Jaki wpływ na rozwój płodu ma nieleczona tarczyca?

J.Belowski: – Najczęstsza choroba tarczycy, czyli niedoczynność tarczycy – fatalny. W początkowym okresie ciąży może doprowadzić do poronienia, w następnych do upośledzenia rozwoju płodu, zwłaszcza intelektualnego. Na szczęście to już przeszłość, wystarczy jedno proste badanie (TSH w surowicy krwi), aby lekarze opiekujący się ciężarną wiedzieli o chorobie i wprowadzili odpowiednie leczenie.

 

– Czy są przeciwwskazania do leczenia tarczycy u kobiety w ciąży?

J.Belowski: – W niedoczynności tarczycy nie ma żadnych, w nadczynności często leczenie w ogóle nie jest potrzebne. Jeżeli jest taka konieczność, lekarz tak dobiera dawki i rodzaj leku, aby zminimalizować ryzyko.

 

– Zgodnie z Pana wiedzą, jak duży odsetek kobiet w ciąży ma niedoczynność tarczycy? Co niepokojące, wykrywa ją zbyt późno?

J.Belowski: – Tak było kilka – kilkanaście lat temu. Choroby tarczycy nie były doceniane, badania wkonywano rzadko albo zbyt późno. Gdy odkryto znaczenie chorób tarczycy, jak to zwykle bywa, wahadło wychyliło się w drugą stronę. Pojawiły się głosy postulujące tak znaczne zaostrzenie norm stężeń hormonów tarczycy w ciąży, że właściwie u co drugiej ciężarnej należałoby wprowadzić leczenie, co niekiedy się zdarzało.

Na szczęście szybko wykryto negatywy takiego postępowania i obecnie nastąpiło uspokojenie nastrojów. Z powodu tego zamieszania trudno ustalić konkretne wskaźniki procentowe. Ale nie ma co niepotrzebnie straszyć Pacjentki, wystarczy proste badanie TSH, aby ustalić postępowanie.

 

– Po porodzie gospodarka hormonalna kobiety zmienia się. Czy urodzenie dziecka może mieć wpływ na pojawienie się niekorzystnych zmian chorobowych. Możemy tu uspokoić pacjentki?

J.Belowski: – Ciąża, macierzyństwo, nie są sprawą łatwą i nie zawsze przebiegają bez żadnych konsekwencji zdrowotnych. Jako mężczyzna mogę tylko wyrazić głęboki szacunek i podziw, dla wszystkich Pań, które podjęły ten trud. Po porodzie u osób z chorobami tarczycy często dochodzi do wahań stężenia hormonów tarczycy. Zazwyczaj najpierw pojawia się ich nadmiar, a następnie niedobór.

Nadmiar hormonów tarczycy (nadczynność tarczycy) przeważnie jest czasowa, nie stosujemy więc leków hamujących wydzielanie hormonów tarczycy, które mogłyby tylko zaszkodzić. Pozostaje leczenie objawowe i czekanie na samoistną poprawę. Niekiedy nawet leczenie objawowe nie jest stosowane ze względu na karmienie, a wiele kobiet decyduje się na akceptację uciążliwych objawów. Jeszcze raz pozostaje mi wyrazić uznanie i szacunek dla wszystkich Pacjentek.

 

–  Osobna specjalność medyczna dedykowana kobietom to endokrynologia ginekologiczna. Mamy jednak endokrynologię onkologiczną. Czym szerzej zajmuje się ta medycyna?

J.Belowski: – Diagnozą i leczeniem zaburzeń czynności hormonalnych żeńskich narządów rozrodczych. Czyli zaburzeniami dojrzewania płciowego u dziewczynek, zaburzeniami cyklu miesięcznego, objawami związanymi z nadmierną produkcją męskich hormonów płciowych u kobiet (nie taka rzadka przypadłość), hormonalnymi przyczynami niepłodności i poronień.

 

– Jakie badania i jak często powinnyśmy wykonać, aby wykryć zaburzenia czynności tarczycy?

J.Belowski: – Przede wszystkim powinniśmy słuchać rad lekarzy, z którymi się spotykamy. Jeżeli nie ma danych przemawiających za chorobą tarczycy lub koniecznością jej wykluczenia – nie ma jednoznacznych wskazań do działania.

Jeżeli są takie dane (objawy, narażenie rodzinne, choroby układu krążenia, badania z udziałem kontrastu jodowego, planowanie ciąży, zmiany w tarczycy wykryte badaniem palpacyjnym) wykonuje się badania krwi: standardowo TSH FT4, a niekiedy inne związane z konkretnymi danymi uzyskanymi od pacjenta. Na przykład przy podejrzeniu autoimmunologicznego zapalenia tarczycy wykonujemy badania aTPO i TRAb, a przy nadczynności dodatkowo FT3, większość chorób tarczycy stanowi też wskazanie do wykonania badania USG.

 

– Co oznaczają poszczególne oznaczenia w tym badaniu?

J.Belowski: – TSH to hormon przysadki mózgowej sterujący pracą tarczycy, badanie najbardziej czułe w wykrywaniu nieprawidłowości wydzielania hormonów tarczycy. FT4 i FT3 to badania wolnej (niezwiązanej z białkami nośnikowymi) tyroksyny (hormonu produkowanego przez tarczycę) i jej pochodnej – trójjodotyroniny.

ATPO to badania przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie, wykrywa autoimmunologiczne zapalenia tarczycy, w większych stężeniach jest obecne w chorobie w jednym z nich  – Hashimoto, rzadziej w innym typie – chorobie Gravesa i Basedowa.

TRAb, czyli przeciwciała przeciwko receptorowi TSH jest typowe dla choroby Gravesa i Basedowa.

USG to badanie przy pomocy ultradźwięków, które pokazuje strukturę tarczycy na ekranie monitora. Nazywamy go „przedłużeniem ręki lekarza”, wykrywa zmiany w wielkości tarczycy, istnienie tzw. zmian ogniskowych, nie zawsze prawidłowo określanych jako  „guzki”, zmiany charakterystyczne dla zapaleń i wiele innych.

 

– Czy można się całkowicie wyleczyć z zaburzeń czynności tarczycy? Jak przebiega terapia leczenia zaburzeń hormonalnych?

J.Belowski: – Z niektórych chorób tak, choć nie zawsze (na przykład choroby Gravesa), a niektóre w ogóle nie wymagają żadnego leczenia (na przykład drobne zmiany ogniskowe, bezobjawowe postacie choroby Hashimoto).

W wielu przypadkach, dotyczy to zwłaszcza niedoczynności tarczycy, wyleczenie wiąże się z ciągłym zażywaniem hormonów tarczycy. Zaprzestanie leczenia powoduje nawrót objawów i nie jest sprawą zbyt rozsądną.

 

– Załóżmy, że czujemy się dobrze i nic nam nie dolega. Na co powinniśmy zwracać szczególną uwagę, by wcześnie zaobserwować niepokojące symptomy zaburzeń tarczycy czy innych gruczołów? Czy poddawać obserwacji także nasze dzieci?

J.Belowski: – Chorób układu dokrewnego jest tak dużo, że trudno dać ogólne wskazówki. Jeszcze raz podkreślam znaczenie zdrowego rozsądku, czyli uwzględnianie rad lekarzy, z którymi się spotykamy, mogą oni bowiem coś ważnego zauważyć, z czego nie zdajemy sobie sprawy.

Na pewno wskazaniem do wykonania badań tarczycy jest zauważenie powiększenia obwodu szyi lub guzków w tej okolicy. Zaburzenia cyklu tak samo są wskazaniem do wykonania badań tarczycy i diagnostyki z zakresu endokrynologii ginekologicznej. Warto wykonać badania tarczycy przy planowaniu ciąży i planowaniu badań z użyciem kontrastu jodowego. Dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego nierzadko są również objawami choroby tarczycy.

U osób z rodzinnym narażeniem, w tym u dzieci, wykorzystajmy okazję, jaką jest wykonanie badań krwi z innych przyczyn. Raz na parę lat warto je uzupełnić o celowane badania w kierunku podejrzewanej choroby.

 

Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała dr Izabella Szum

 

 

dr med. Jacek Belowskiukończył Akademię Medyczną M. Kopernika (obecnie Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego) w 1990 r. Doktor nauk medycznych, specjalista chorób wewnętrznych, specjalista endokrynolog. Kształcił się pod kierunkiem wybitnych lekarzy: prof. Jerzego Szczeklika i prof. Jacka Sieradzkiego. Popularyzator nauki i medycyny, autor artykułów prasowych i poradników medycznych. Aktywnie uczestniczy w ruchu skupiającym popularyzatorów nauki, prezentujących rzetelne doniesienia z recenzowanych czasopism naukowych (Research Blogging). Prowadzi praktykę medyczną w Diagnostyka i Terapia w Krakowie.

Zobacz także:

Nasza strona wykorzystuje pliki cookies w celu lepszego dostosowania treści oraz dla celów statystycznych. Jeżeli nie zgadzasz się na zapisywanie plików cookies, zmień ustawienia Twojej przeglądarki zgodnie z informacjami wskazanymi w Regulaminie strony.Korzystanie ze strony bez zmiany ustawień oznacza zgodę na przechowywanie cookies w Twoim urządzeniu.

Darmowy informator

Dziękujemy. Informator został wysłany na podany adres email.

DBKM.pl - Formularz

Dziękujemy za wysłanie formularza! Biuro Obsługi Klienta niezwłocznie się z Państwem skontaktuje.

Formularz zgody na e-fakture

Dziękujemy za wypełnienie oraz przesłanie formularza zgody na e-fakturę.